Dil ve kültür devinimi
Dil ve kültür devinimi
Kıvanç Apaydın
-
Uzun yıllardır sistemli bir asimilasyon tornasından geçirilen Kürtler bu hengameden de sağ salim olmazsa da az yıpranmış bir şekilde çıkmayı başarmıştır.
Özellikle dil konusunda herhangi bir eğitim olmamasına rağmen dillerini bugünlere taşımayı başarmışlardır. Zihinlerde sistemin oluşturduğu psikolojik tahribat kırsala köylere kadar uzanmış, halkın hala büyük bir çoğunluğu yaşamlarını Kürtçe konuşarak idame ediyor.
Kültürel dinamiklerin diri olması ve hala korunmaya çalışılması asimilasyonun tahribatını minimal seviyeye düşürüyor, örnek vermek gerekirse düğünler; yıllarca süre gelecek şekilde sürdürülmeye çalışılıyor ve Kürtçe şarkılar eşliğinde olması hem dilin zenginleşmesini hem de insanların en özel gününde unutulmaz bir sahne oluşturuyor zihinlerde.
Bir örnek daha vermek gerekirse taziyeler önemli bir yere sahip, bölgemizde taziye dönemlerinde küslükler en azından yasın devam ettiği süre kısımlarında ortadan kalkar ve insanlarımız baş sağlığı dileklerini kendi ana dilleriyle gerçekleşir. Bu anda konuşulanlarda hafızada önemli bir yer tutar, bu duruma toplumsal kucaklaşma zamanları da denebilir.
Bu iki kültürel değerleri biraz daha koruyabilmemizin temel sebeplerinden bir tanesi de kontrol mekanizmasının başka bir sistemin elinde değil de, halkın elinde olmasıdır.
Kürtlerin yaşam şeklini tarihsel bağlamıyla beraber şöyle bir film şeridi gibi gözümüzün önünden geçirirsek çok renkli çok yönlü zengin bir kültüre sahip olduklarını görmekteyiz.
İnançların beşiği diyebiliriz en yakın Mardin örneği, birçok etnik yapının ve farklı dinlere mensup insanların bir arada yaşama ahengi takdire şayan, kutuplaştırmanın çok yoğun olduğu dönemler olan 1900’lü yıllardan bugüne kadar hala farklılıkları bir arada görmek bugünün ve gelecek için hatta tüm Türkiye için önemli bir yaşam örneğidir.
Kıyafetlerinden söz etmezsek olmaz, Kürtlerin coğrafi yapısı, iklimi ve yaşam şekli, ilgi alanları, günlük giysileri üzerinde önemli bir etki yaratmış, arazisi engebeli ve dağlık olması, ekonomisini tarım ve hayvancılıkla yapması beraberinde rahat kısmen de geniş hareket mekanizmasını daraltmayan aksine yaşamını sürdürürken konfor sağlayan erkekler için şal u şepik kadınlar için kıras u xeftan denilen konsepti ortaya çıkarmıştır, bu konsept son yıllarda gençlerin tercihi olmuş ve en özel günlerde yani düğünlerde giyilmeye başlanmıştır.
Sözlü sanatlar en önemli etkiye sahiptir özellikle masallar ben hala annemin elektriğinin kesildiği kış gecelerinde şengamın u pengamın masalını her anını hatırlıyorum ve hafızama ilik ilik işlenmiş, bende bunu başkalarına aktaracağım, böylece yıllardır süre gelen devinim devam edecek.
Özellikle ağıtlardan da söz etmek gerekir, bir insan öldürülmüş ise yada bir kazada veya gençken ölmüş ise kadınlar bu durumu ölen kişinin özellikleriyle de harmanlayarak bir hikaye ortaya çıkarır ve bunu doğaçlama besteleyerek söylemeye başlar, bu sözler hafızalarda önemli bir yer edinir ve tüm aile fertleri unutmaz.
Toplum asimilasyonun çok olduğundan endişe ediyor, bende size şu örneği vermek istiyorum; Yahudiler tüm dünyada dağınık bir yapıdaydılar, resmi dilleri yoktu farklı ülkelerde yaşıyorlardı ve farklı dillerde eğitim alıyorlardı. Ama gelinen nokta itibariyle şuan İsrail’de resmi dil İbranice ve küllerinden yeniden doğmuştur, Kürtler daha şanslı, teknolojinin çok geliştiği bir döneme denk geldiler. Artık kim anadilini öğrenmek isterse sosyal medya sayesinde öğrenebilir, canlı ders alabilir ve kayıtlı derslerden de ücretsiz yararlanabilir, böyle bir hafızanın oluşumu ve ciddi bir edebiyatında akabinde oluşması Kürtçenin ömrüne ömür katar.
En önemlisi de Türkiye’nin de iyi ilişkiler içerisinde olduğu Irak Federal Kürt Bölgesinde resmi dil Kürtçe ve yaşamın tüm kurum ve kuruluşlarda Kürtçe devam etmesi iyi bir kültürel birikimin devamını getirmektedir.
